Ayiti/Imigrasyon: “Èske w ap pran wout la?”

Pèp ayisyen pa sispann al chèche lavi nan lòt peyi. Soti an Ayiti, ki se yon peyi pòv, pase pa lòt peyi ki sout wout devlopman pou jouk rive sou moso tè yon peyi rich, sitwayen ayisyen yo pran anpil risk. “Pou rive kanaran nou oblije pran wout la” sa a se lide ki nan tèt anpil Ayisyen k ap viv nan amerik latin nan aktyèlman.

Li pa yon sekrè pou okenn moun, Ayisyen se youn nan pèp ki bouje anpil nan mond lan, ki toujou ap cheche kote dlo a koule pi fre. Nan tan lontan, se te kanntè ki te alamòd, men, lakòz mezi lapolis plizyè peyi (interpol), plis efò gadkot yo, pratik sa sanble disparèt pou kite plas bay yon lòt ki se koze «pran wout la »

Yon ti kout pye nan listwa pou konprann fenomèn sa

Pou byen konprann fenomèn sa, nou oblije fè yon kout pye nan pase yo. Nan lane 2014, Brezil te sou wout resevwa koupdimond. Li te bezwen anpil mendèv paske gen estad ki t ap konstwi epi gen anpil lòt aranjman ki t ap fèt. Sa te nesesite travayè. Pou rezon sa, pou te antre nan peyi Brezil nan epòk sa, gen anpil egzijans ki pa t genyen. Depi lè sa, te gen anpil etranje ki te antre nan peyi a tankou : venezyelyen, afriken, ayisyen… elt

Peyi chili pa t pran tan apre pou te louvri pòt li byen laj pou resevwa etranje tou, sitou ayisyen, e anplis ou pa t bezwen viza. Nan moman sa, pa t gen pi bon bagay ki te ka genyen pou ayisyen sa yo ki te jwenn posiblite pou kite peyi a ki, nan epòk sa, te deja enstab. Aprè sa, nan lane 2016-2017 vin kòmanse gen yon vag ayisyen ki prale Giyàn Anglèz ak Sirinam. Kidonk vin gen yon konsantrasyon dyaspora ayisyèn nan pati sid amerik la.

Kisa ki « pran wout la » menm ?

Anpil Ayisyen, li te mèt Ayiti, li te mèt nan nenpòt lòt peyi nan mond la, pou yo, se yon sèl peyi ki gwo peyi sou latè: se kay tonton Sam (Etazini). Sa ki fè kèlkeswa kote moun nan ye, depi gen mwayen pou li rive la, l ap tante. Nan lide pou chèche kote dlo a koule pi fre a, dyaspora ki t ap evolye nan sid amerik la toujou chache jwenn yon mwayen pou rantre Etazini.

Yo pran gwo risk pou rive nan peyi Joe Biden nan. Alèkile, anpil Ayisyen gentan rive nan destinasyon yo te fikse a, genyen ki nan mitan chemen, genyen ki apèn deplase men objektif la se rive « Kanaran » / (Etazini).

Pran wout la se yon mwayen dyaspora k ap viv nan pati Sid Amerik la jwenn pou rive Etazini pandan y ap pase nan yon pakèt lòt peyi. Pratik sa gen kèk tan depi l ap fè chimen l, men ta sanble se premye fwa gen tout moun sa yo ki antre ladan l.

Malgre danje yo ogmante, sa pa dekouranje konpatryòt nou yo pou bouske chemen « Dola ». Gen anpil fanmi ki kraze lakòz wout sa. Gen manman ki sove ak pitit lè papa a pa dakò, gen papa ki fè menm bagay la lè manman an pa dakò.

Paske sanble lè moun yo ak timoun yo jwenn pi bon konsiderasyon pase moun ki pa gen timoun ak yo.

Kijan yo fè ?

Yo toujou deplase an gwoup paske pakou a frajil anpil e li chaje danje. Moun ki sòti Sirinam ak Giyàn anglèz oblije pase pa Brezil pou rive Bolivi. Sa ki te deja Brezil ak Chili jis pran bis pou al Bolivi, pase Pewou pou tonbe Kolonbi, travèse Panama janbe Kosta Rika, Ondiras, Beliz pou finalman rive Meksik ki, li menm, tou kole ak Etazini.

Yon pati nan wout sa yo fèt nan bis. Men moun ki gen ti mwayen anplis yo fè pi fò pakou a nan avyon. Gen yon lòt pati nan pakou a kit mwayen w te gwo kit mwayen w te piti se a pye w ap pran l. Pati sa se forè Darien ki separe Panama ak Kolonbi. Se pati ki pi danje nan vwayaj la paske nan forè sa yo konn jwenn ak vòlè ki, pafwa, konn vòlè tout sa yo genyen epi vyole medam yo nan wout la.

Alèkile depi lè Joe Biden fin prezidan an, ayisyen ap kite Amerik Sid la pa pil, pa pakèt. Eleksyon demokrat lan bay moun yo angouman pou rive kay tonton Sam. Malgre anpil peripesi, moun yo di se anba èg la pou y al repoze yo.

Selon kèk medya nan peyi Chili gen plis pase 80% Ayisyen ki gentan kite peyi a, gen nan yo ki te gentan byen enstale yo nan tè a epi ki te gentan posede machin, biznis, kay, elatriye. Yo vann tout sa yo te genyen pou yo pran wout la. Nan peyi Brezil, se premye fwa gen tout moun sa yo k ap kite peyi a.

Ki konsekans sa pral genyen pou moun ki rete yo? Eske tout moun sa yo pral gen chans antre Kanaran? Antouka, gen yon pakèt yo kòmanse voye tounen. Gen yon pakèt kesyon nou ka poze ki ka rete san repons pou moman an. Men n ap dakò tout moun gen opinyon yo sou koze sa. Gen sa k ap dakò, gen sa k p ap dakò, sa k dakò an kachèt, sa ki pa gen kòb ki tou di yo pa dakò. Koze Ayisyen k ap kouri kite peyi la depi yon bon ti tan. Si kesyon kidnaping, ensekirite, lamanjay pa regle, moun k ap pare pou pran wout la ap fèk kare ogmante.

Tyson Duverger